Wat is witwassen via professionele tussenpersonen?

Publicatiedatum 30-08-2023 | Laatste update 04-09-2024

Iedere professionele tussenpersoon, Wwft-instelling of niet, loopt het risico om op slinkse wijze te worden misleid voor criminele doeleinden, waaronder witwassen. Ze kunnen ook bedoeld betrokken raken bij criminaliteit, bijvoorbeeld door ‘weg te kijken’ bij misstanden of zelfs integraal onderdeel te zijn van een crimineel netwerk. Wanneer personen tegen een vergoeding crimineel geld voor derden witwassen, spreken we over professioneel witwassen.

Witwassen via professionele tussenpersonen 

Personen die tegen vergoeding crimineel geld voor derden witwassen worden ook wel aangeduid als facilitators of professional enablers en ook wordt de term money laundering as a service gebruikt. Zij zijn doorgaans niet bij het gronddelict betrokken. De professionele witwasser is niet alleen interessant in verband met zijn of haar kennis, maar ook zijn of haar netwerk. In elke fase van het witwasproces kunnen professionele tussenpersonen een rol spelen.

De plaatsingsfase

Wanneer een crimineel cashgelden heeft verdiend met bijvoorbeeld drugshandel, wil die daar mogelijk giraal geld van maken. Cashgeld kent immers evidente nadelen, zoals dat het makkelijk beschadigt, kan worden gestolen of kwijtraakt. Het plaatsen van cashgeld kan in het ene land makkelijker zijn dan in het andere. Dat kan een reden zijn voor een crimineel om, voorafgaand aan het plaatsen, de gelden eerst te verplaatsen. Dit kan bijvoorbeeld via ondergronds bankieren. Een broker brengt de crimineel in contact met de ondergronds bankier, en die maakt weer gebruik van koeriers. Allen professionele tussenpersonen die betaald worden voor hun diensten. 

De verhullingsfase

Tijdens de verhullingsfase wordt geprobeerd om de link tussen de gelden en de criminele herkomst te verdoezelen, bijvoorbeeld door het (meermaals) overboeken van de geplaatste gelden naar bankrekeningen in offshore jurisdicties op naam van shellcompanies. Hoe meer stapjes worden ingebouwd en hoe complexer de constructie waarin de gelden terechtkomen, des te moeilijker wordt het volgen van het geldspoor en herleiden van de oorsprong ervan.

Wanneer de gelden terechtkomen bij een buitenlandse entiteit in een rechtsvorm waarvoor het UBO-register niet geldt, terwijl de entiteit aldaar wordt bestuurd door een trustkantoor, wordt een extra verhullingslaag toegevoegd. Hetzelfde geldt voor gelden die worden ondergebracht bij bijvoorbeeld een trust, waardoor de eigenaren buiten beeld blijven.

Vaak worden voor dit soort constructies professionele tussenpersonen gebruikt die adviseren, rechtspersonen oprichten, trustdiensten verlenen etc.

Legitimeringsfase

In de legitimeringsfase probeert de crimineel de gelden te voorzien van een ogenschijnlijk legitieme herkomst. Zo kan de crimineel zichzelf een lening verstrekken vanuit zijn offshore-entiteit en daarmee in Nederland vastgoed aankopen. Of hij kan aan zijn offshore-entiteit facturen sturen voor ‘managent fee’ of desnoods ‘consultancy services’, die de entiteit vervolgens giraal betaalt.

Door middel van Trade Based Money Laundering kunnen geplaatste criminele gelden worden gebruikt voor de aanschaf van goederen, die vervolgens worden verkocht aan entiteiten in een ander land. Op deze manier heeft de crimineel feitelijk de verhulling en legitimering gecombineerd. Ook bij deze methodieken zien we professionals die steeds verder de criminele organisatie worden ingetrokken.

Bestedingsfase

Ook in de bestedingsfase kunnen allerhande professionele tussenpersonen een rol vervullen. Denk aan de notaris die steeds maar weer faciliteert bij schimmige vastgoedtransacties.

Iemand die als professional actief is in het economisch verkeer krijgt met allerhande cliënten te maken. Zowel bonafide als malafide. Op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) zijn aan specifieke professionele tussenpersonen actieve verplichtingen opgelegd die moeten voorkomen dat zij cliënten bedienen met financieel‑criminele bedoelingen. Zo zijn bijvoorbeeld banken, beleggingsinstellingen, trustkantoren, notarissen, advocaten, kansspelaanbieders, kunsthandelaren en cryptodienstverleners allen Wwft-instelling. Dergelijke Wwft-instellingen worden ook wel ‘poortwachters’ van ons financiële stelsel genoemd. Het niet-naleven van de Wwft‑verplichtingen kan leiden tot overtreding van de Wwft, hetgeen bestuurs-, tucht- of strafrechtelijk kan worden gesanctioneerd.

Wanneer een professional een actieve rol speelt in het witwasproces en er is een bepaalde mate van bewustzijn, dan kan er sprake zijn van het misdrijf witwassen. In 2015 is de strafverzwarende omstandigheid ‘witwassen in de uitoefening van beroep of bedrijf’ in het Wetboek van Strafrecht toegevoegd. De minister zei er destijds over:

‘Uit de analyse van de strafbaarstelling van witwassen in de ons omringende landen blijkt dat zwaardere straffen worden voorzien indien de dader misbruik maakt van zijn beroep om witwashandelingen te verrichten. Te denken valt bijvoorbeeld aan belastingadviseurs, advocaten of bankiers, die de specifieke mogelijkheden die de uitoefening van hun beroep daartoe biedt misbruiken voor het verhullen en wegsluizen van misdaadgelden. Hun handelen tast de goede naam aan van de beroepsgroep waartoe zij behoren en zij verloochenen in voorkomende gevallen ook de rol van poortwachter die de overheid hen op grond van hun beroep of ambt heeft toebedeeld.’

Witwassen via professionele tussenpersonen herkennen

Wanneer personen tegen een vergoeding crimineel geld voor derden witwassen, spreken we over professioneel witwassen. Belangrijk kenmerk is dus die commissie of beloning. Een professionele witwasser hoeft zich uiteraard niet volledig met witwassen bezig te houden; hij of zij kan er een legale praktijk naast voeren. Een ander belangrijk kenmerk is dat de professionele witwasser zich niet bezighoudt met het gronddelict waar het criminele vermogen mee wordt verdiend. Hij of zij houdt zich juist bezig met het afstand scheppen tussen gronddelict en besteding van de criminele opbrengst. Dat betekent ook dat de professional meestal in een internationale context werkt. De professional kan het criminele geld daadwerkelijk onder zich hebben (denk aan de underground banker) maar dat hoeft niet (denk aan een adviseur die een verhullingsconstructie met offshore vennootschappen opzet).

Een professionele witwasser kan zelfstandig werken, maar vaak zien we dat professionals samenwerken. De FATF onderscheidt in dit kader organisaties en netwerken. Een organisatie is een autonoom, gestructureerd vast verband. Een netwerk is meer fluïde; je zoekt elkaar op als je elkaar nodig hebt. Een netwerk kan uit meerdere organisaties bestaan. Een ondergronds bankier met vaste koeriers kan als organisatie worden beschouwd, de broker en de verschillende ondergronds bankiers die naar gelang vraag en aanbod worden gekoppeld, kunnen als netwerk worden beschouwd. Een netwerk dat bijvoorbeeld gespecialiseerd is in het verhullen en omzetten van virtuele valuta kan uiteraard voor meerdere criminele organisaties werken. Identificerende kenmerken van notarissen, financieel dienstverleners etc die veelvuldig in witwasonderzoeken naar voren komen kunnen dan ook wijzen op professionele witwassers.

Indicatoren

(bron: Egmont group Professional money laundering facilitators 2019):

• Financiële transacties via verschillende bankrekeningen worden beheerd vanaf dezelfde set IP-adressen;
• Verschillende geografische locaties van bedrijven, bankrekeningen, eigenaren en directeuren, terwijl dezelfde IP-adressen worden gebruikt voor online accountbeheer;
• Individuele of enkele entiteit die meerdere bankrekeningen op een gecoördineerde manier opent of beheert;
• Overboekingen van fondsen via bankrekeningen van bedrijven (rekeningen van bedrijven worden gebruikt om geld te ontvangen en onmiddellijk over te maken, en het rekeningsaldo aan het einde van de dag is nul).
• Er worden geen belasting-, verzekerings- of sociale uitkeringen gedaan door bedrijven die worden gebruikt voor het doorvoeren van fondsen;
• Regelmatige grensoverschrijdende geldovermakingen via rekeningen van lege vennootschappen in verband met leningsovereenkomsten en betalingen voor diensten;
• Geld overmaken naar het buitenland om goederen te kopen die nooit zijn verzonden, ontvangen of gedocumenteerd;
• Betalingen voor onroerend goed en andere hoogwaardige activa worden uitgevoerd door offshore bedrijven;
• Betalingen voor goederen geleverd aan derde landen worden uitgevoerd door offshorebedrijven die geen contractpartij zijn;
• Bankrekeningen in het ene rechtsgebied, aangehouden door bedrijfsstructuren in een tweede rechtsgebied met uiteindelijke begunstigden in een derde rechtsgebied, worden gebruikt om transacties voor goederen of diensten te betalen of te ontvangen wanneer ze geen verband houden met de bedrijven die de transactie verzenden of ontvangen, of met de handel waarvoor de transactie bestemd is;
• Een aanzienlijk aantal verdachte transacties met betrekking tot rechtspersonen die via hetzelfde trustkantoor zijn geregistreerd of dezelfde aandeelhouders en bestuurders op naam hebben;
• Geldopnames of geldstortingen van of naar meerdere bankkaarten worden systematisch uitgevoerd via dezelfde geldautomaten (zeer kleine intervallen tussen geldopname- of stortingstransacties met verschillende kaarten duiden erop dat deze transacties door dezelfde persoon worden beheerd);
• Deelnemende bedrijven staan ​​ingeschreven op een of meer ‘virtuele’ adressen, op adressen van brievenbussen met behulp van speciale dienstverleners (zoals advocaten).

Externe bronnen

• Professional Money Laundering Facilitators
• Professional Money Laundering (FATF, 2018)
• Witwassen als bedrijfsmatige activiteit: de verborgen netwerken van witwassers

• Professionele tussenpersonen

• Witwastechnieken