Ga direct naar de inhoud
Ga direct naar de footer
Wat is witwassen met cryptovaluta?
Publicatiedatum 30-08-2023 | Laatste update 09-11-2023
Betalingen met cryptovaluta kunnen zonder tussenkomst van gereguleerde instellingen eenvoudig, pijlsnel en wereldwijd worden uitgevoerd. Dat maakt het interessant voor criminelen die hun illegaal verkregen vermogen willen witwassen.
Onder cryptovaluta verstaan we valuta in digitale of virtuele vorm waarbij gebruik wordt gemaakt van cryptografie om transacties te beveiligen. Er is geen centrale uit- of regelgevende instantie, maar een gedecentraliseerd systeem dat transacties registreert en nieuwe virtuele munten uitgeeft. Transacties worden vrijwel altijd geregistreerd in een blockchain. Zo worden sporen nagelaten. Als cryptovaluta worden omgezet in ‘gewoon’ geld moet gebruik worden gemaakt van private partijen die KYC-procedures moeten uitvoeren.
Witwassen met cryptovaluta
Cryptovaluta bieden kenmerken die interessant zijn voor witwassers: transacties kunnen zonder tussenkomst van gereguleerde instellingen eenvoudig, pijlsnel, relatief anoniem en met wereldwijde bestemmingen worden uitgevoerd. Zo kan een criminele organisatie waarde verplaatsen of een rookgordijn creëren om de herkomst van het vermogen te verhullen. Een wallet en een cryptoadres zijn niet gekoppeld aan een naam van een natuurlijk persoon en verlenen hiermee anonimiteit.
Daar staat tegenover dat transacties (bijna) altijd ergens worden geregistreerd in een blockchain; de crimineel laat dus sporen na. Bovendien kan de waarde van cryptovaluta snel fluctueren, waarmee de crimineel het risico loopt dat de waarde van het witgewassen vermogen verdampt. Ook bij het besteden van door misdrijf verkregen vermogen loopt de crimineel tegen beperkingen aan. Er zijn weinig directe mogelijkheden om met crypto’s bijvoorbeeld vastgoed te kopen. Daarom zal crypto veelal moeten worden omgezet in fiduciair geld. Hiervoor is een exchange/wisselkantoor nodig alsmede een bankrekening. Dit biedt aanknopingspunten voor de opsporing.
Enkele voorbeelden van witwasmogelijkheden in de wereld van de cryptovaluta zijn mixing services, NFT’s en decentralized finance.
Mixing services
Het gebruik van mixing services zoals de bitcoinmixer, een online dienst, is één van de bekendste methoden om de ‘paper trail’ te verbreken. We zien dit in opsporingsonderzoeken dan ook regelmatig terugkomen. Tegen een betaling van een commissie worden bitcoins tegen andere bitcoins gewisseld. De bitcoinmixer zorgt ervoor dat het volgen van transacties via de Blokchain wordt verhinderd.
De mixer is zo ingericht dat je niet je eigen bitcoins terugkrijgt, ook niet als je in verschillende porties je bitcoins door de mixer doet. De bitcoins die je terugkrijgt na het ‘mixen’, zijn bitcoins van andere personen afkomstig die ook gebruikmaken van deze dienstverlening. Dit zullen bitcoins zijn met een andere transactiegeschiedenis. Door de mixer te gebruiken is jouw transactiegeschiedenis (in aard, omvang, wallets en partijen) niet te zien noch te reconstrueren. Aan de bitcoins die door een mixer zijn gegaan is overigens wél te zien dat gebruik is gemaakt van een mixer.
Mixing services hebben geen enkel ander doel dan het verhullen van de bron van herkomst van de bitcoins. Het gebruik van een mixer is dan ook een officiële, door het hoofd van FIU-NL vastgestelde, witwastypologie.
NFT’s
In toenemende mate wordt het handelen in Non Fungible Tokens, digitale niet-inwisselbare eigendomsbewijzen, in verband gebracht met vormen van witwassen. NFT’s kunnen alleen aangekocht worden met cryptovaluta. De aan- en verkoop wordt vastgelegd in een Blokchain. De methode heeft sterke overeenkomsten met de handel in kunst. De waarde van een NFT is moeilijk vast te stellen en de eigenaar van de NFT kan bijna volledig anoniem handelen in NFT’s. Een crimineel kan dus een NFT van zichzelf kopen en daarvoor illegaal verkregen geld inzetten om vervolgens bij een volgende transactie de herkomst van het vermogen te verklaren uit winst in NFT handel.
Decentralized Finance
DeFi is een groeiende markt in de wereld van de cryptovaluta. Hiermee wordt gedoeld op het systeem op het openbare Blokchain-netwerk waarin partijen elkaar buiten banken en andere meldplichtige instellingen om leningen, verzekeringen en andere financiële diensten kunnen bieden. Denk bijvoorbeeld aan het investeren met cryptovaluta in startende ondernemingen. Doorgaans is bij de aanbieders van deze diensten en bij de autoriteiten niet bekend wie de eigenaren van het cryptovermogen zijn en transacties kunnen in hoog tempo worden uitgevoerd.
Wetgeving op dit vlak is nog volop in ontwikkeling, de verwachting is dat ook dergelijke transacties meer en meer gereguleerd zullen worden. Veel goedbedoelende private partijen spelen daar in hun bedrijfsvoering reeds op in en verwachten dat de cryptowereld een beter aanzien zal krijgen als er meer regulering volgt.
Witwassen met cryptovaluta herkennen
De volgende indicatoren en feiten van algemene bekendheid zijn van toepassing op transacties met cryptovaluta:
- Het meermalen binnen een relatief korte periode vanaf bankrekening(en) opnemen van aanzienlijke contante bedragen, geheel of in delen, zonder een kennelijke economische noodzaak en in combinatie met het meermalen giraal ontvangen van bedragen (waarbij die bedragen in geval van de handelaar in virtuele betaalmiddelen kennelijk afkomstig zijn uit de verkoop van virtuele betaalmiddelen).
- De aankoop van virtuele betaalmiddelen waarbij aan ten minste twee van de volgende kenmerken is voldaan:
- de koper biedt zijn diensten aan via internet middels vraag- en aanbodsites;
- de koper stelt geen identiteit van de verkoper vast;
- de koper schermt de eigen identiteit af;
- de koper rekent in contanten af;
- de koper brengt een ongewoon hoog percentage wisselcommissie in rekening;
- de transactie vindt plaats in een (openbare) omgeving waar veel publiek aanwezig is waardoor het veiligheidsrisico voor de koper vermindert;
- een legale economische verklaring voor de wijze van omwisseling is niet aannemelijk;
- de omvang van de aangekochte virtuele betaalmiddelen is niet aannemelijk in relatie tot gemiddeld particulier gebruik;
- de koper is niet bij de Kamer van Koophandel en niet bij de Belastingdienst bekend voor het zijn van wisselinstelling.
- De koper en/of verkoper maakt/maken bij de verkoop van virtuele betaalmiddelen gebruik van een zogenaamde mixer.
- Handelen in, of beschikbaar hebben van ‘coins’ die afkomstig zijn uit ‘mining’, zonder te beschikken over de daartoe geëigende apparatuur en zonder aantoonbare elektriciteitskosten.
- Accepteren, handelen in of beschikbaar hebben van ‘coins’ met een historie op het ‘dark web’.
- Gebruik van een betaalkaart die gevoed wordt door cryptovaluta.
- Grote kasstortingen en –opnames via speciale geldautomaten voor cryptovaluta (coin ATMs).
- Transacties in cryptovaluta voor de aankoop van luxe goederen, die niet passen bij het aangegeven inkomen/vermogen.
- Grote contante geldopnames van de bankrekening kort nadat geld ontvangen is van cryptovaluta ‘exchanges’.
- Het is een feit van algemene bekendheid dat bitcoins dikwijls worden gebruikt in het criminele circuit, onder meer in de drugshandel. (ECLI:NL:RBROT:2019:2408)
- Het is een feit van algemene bekendheid dat online marktplaats Silk Road veelal gebruikt werd voor criminele transacties. (ECLI:NL:RBROT:2018:11321)
- …gaat de rechtbank er van uit dat nagenoeg alle bitcoins die van darknet markets afkomstig zijn, een criminele herkomst hebben. (ECLI:NL:RBMNE:2017:5713)
Ten aanzien van NFT’s geldt dat als deze in korte tijd meermalen tussen enkele walletadressen heen en weer gaan en steeds maar duurder worden, dit kan duiden op het opdrijven van de prijs om crimineel verkregen vermogen te rechtvaardigen.