Financial Crime Script: arbeidsuitbuiting en witwasmethodieken

In samenwerking met de Nederlandse arbeidsinspectie en het AMLC is er een Financial Crime Script ontwikkeld over arbeidsuitbuiting en (mogelijke) witwasmethodieken. Arbeidsuitbuiting is een vorm van criminaliteit waar veel menselijk leed achter schuil gaat voor de slachtoffers. Daarnaast is bekend dat middels het uitbuiten van arbeiders grote criminele winsten zijn te behalen voor de personen/organisaties die zich hier schuldig aan maken. Deze vorm van criminaliteit komt voor in zowel legale als illegale sectoren, en het is voor de buitenwereld vaak moeilijk deze praktijken zichtbaar te krijgen.

Arbeidsuitbuiting is een vorm van mensenhandel. Onder mensenhandel wordt verstaan: het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen of huisvesten van een persoon met gebruik van dwang of misleiding, met het doel die persoon uit te buiten. Daarnaast kan er bij arbeidsuitbuiting sprake zijn van het overtreden van meerdere strafbare feiten die in elkaars verlengde liggen.^[2] Bijvoorbeeld de ondersteunende strafbare feiten die behulpzaam zijn bij illegale binnenkomst en valsheid in geschrift. Ook het bijkomende strafbare feit van illegale tewerkstelling en het opvolgende witwassen kan plaatsvinden tijdens de arbeidsuitbuiting.

Om zicht te krijgen op situaties van arbeidsuitbuiting en om de slachtoffers, de verdachten en de organisaties (inclusief geldstromen en structuren) die zich hier aan schuldig maken beter in beeld te krijgen, is een brede aanpak nodig. Deze aanpak moet zich richten op het criminele bedrijfsproces, op de financiële aspecten van deze vorm van criminaliteit en op het witwassen van criminele winsten. Het gaat de crimineel uiteindelijk om het geld. Om voldoende bewustwording en inzicht te krijgen in deze samenhangende deelgebieden is een Financial Crime Script (FCS) ontwikkeld. Dit Crime Script beschrijft stapsgewijs het bedrijfsproces, de financiële aspecten en de relevante vormen van witwassen.

Naast inzicht in (financiële) aspecten van het bedrijfsproces van arbeidsuitbuiting geeft dit script indicatoren op de proces-onderdelen van de uitbuiting, inclusief het witwassen van de illegale verdiensten. Hiermee kunnen publieke en private partijen inzicht krijgen in deze problematiek. Het ontwikkelen van dit script is een aanzet tot een meer integrale benadering in het signaleren en het aanpakken van (financiële aspecten van) arbeidsuitbuiting en de verdiensten, die hiermee gepaard gaan.

Het (vroegtijdig) signaleren, het melden en oppakken van signalen door financiële instellingen (geldstromen) en opsporingsdiensten (strafrechtelijke handhaving, bv. de KMar en Arbeidsinspectie) is bepalend voor de mate van succes in het bestrijden van arbeidsuitbuiting.

Voor deze nieuwsbrief zullen we nader kijken naar het opvolgende strafbare feit witwassen in relatie tot arbeidsuitbuiting. 

Witwassen criminele winsten vanuit arbeidsuitbuiting

Zoals eerder opgemerkt wordt bij het plegen van misdrijven als arbeidsuitbuiting op een wederrechtelijke wijze veel geld verdiend. Dit geld vormt voor een deel weer de financiële basis voor bijvoorbeeld het financieren van nieuwe criminele activiteiten, het betalen van tussenschakels, verblijf van de slachtoffers en transport en wordt aangewend voor legale doeleinden, zoals consumptieve bestedingen. Omdat deze gelden uit misdrijf afkomstig zijn maakt men zich bij het voorhanden hebben en het uitgeven direct schuldig aan wederom een nieuw strafbaar feit, namelijk witwassen.^[3]

Om ontdekking van dit strafbaar handelen te voorkomen zal de “crimineel” ervoor moeten zorgen dat dit niet de aandacht trekt van meldplichtige instellingen of overheidsinstanties. Hij zal er voor moeten zorgen dat er geen direct verband te leggen valt tussen het geld, het vermogen en de uitgaven die hij verricht met de bron van herkomst; arbeidsuitbuiting. Daarnaast zal een betrokkene, indien daarnaar gevraagd wordt óf hier onderzoek naar wordt gedaan, een verklaring moeten hebben die ziet op een (schijnbaar) legale bron van de herkomst van het geld. Voor dit verhullen en het rechtvaardigen van de herkomst kan de betrokkene gebruikmaken van een aantal methodieken.

Methodieken

Methodieken die kunnen worden gebruikt (niet limitatief) zijn:

Signalen

Voorbeelden van signalen die kunnen wijzen op witwassen binnen arbeidsuitbuiting^[4]:

• Bij arbeidsuitbuiting worden verdiensten regelmatig geïnvesteerd in het optimaliseren van het eigen bedrijfsproces.  Bijvoorbeeld: van het verdiende (illegale) geld worden (meerdere) panden gekocht. In deze panden worden meerdere kamers gemaakt en vervolgens verhuurt via een dubieus uitzendbureau aan arbeidsmigranten.^[5]
• Het investeren van criminele opbrengsten in de aankoop van dure auto’s voor eigen gebruik of busjes ten behoeve van het uitbreiden en/of verbeteren van het eigen bedrijfsproces.
• De criminele winsten worden geïnvesteerd in het land van herkomst. Signalen hiervoor kunnen zijn dat er vermogensbestanddelen wordt aangekocht in het land van herkomst, waaronder vastgoed.
• Er worden grote bedragen aan contant geld gestort op een privé- of bedrijfsbankrekening.
• Het gebruik maken van ondernemingen met een intensieve contante geldstroom.Voorbeelden van bedrijfssectoren die zich kunnen lenen voor het witwassen van illegaal geld zijn: horeca, nagelsalons, zonnestudio’s, autohandelaars, winkels met verse waren en import- exportbedrijven.
• Het gebruik van casino’s als verfijningsactiviteit. Bijvoorbeeld de aankoop van ingeloste casinochips na minimale gokactiviteiten en het storten van contanten en bankcheques op een lopende casinorekening.
• Het gebruik van geldtransactiekantoren (die niet onder de bankwetgeving vallen). Geldtransfers worden dan opgesplitst in kleinere bedragen.
• Het gebruik van ‘Hawala’ ofwel ondergronds bankieren en geldkoeriers.
• De winsten kunnen worden witgewassen door het vermengen met gelden uit legale zakelijke activiteiten op rekening van een dekmantelbedrijf of van het bedrijf dat de arbeidsmigranten exploiteert.
• De aandeelhouder van een uitzendbureau heeft uitzendkrachten in dienst die worden uitgebuit. De partner van deze aandeelhouder heeft een erg luxe levensstijl en vraagt zich niet verder af hoe haar partner aan het vermogen komt (schuldwitwassen).

Slot

Daarnaast dient aandacht te zijn voor het zichtbaar besparen van kosten en dus hogere winsten door ondernemers actief in de legale sectoren bij de tewerkstelling van slachtoffers. Indien u (nieuwe) ontwikkelingen ziet die zien op arbeidsuitbuiting en gerelateerde witwasmethodes, horen wij dat graag.

Wil je het gehele Financial Crime Script ontvangen? Dan kun je een verzoek indienen via onze postbus: aml.centre_postbus@belastingdienst.nl

^[1]  JHermens@nlarbeidsinspectie.nl

[2] Spapens T. (2017). Van meerdere markten thuis?

[3] AMLC: Handboek Witwassen wat is dat? – https://www.amlc.nl/wp-content/uploads/2021/11/Witwassen-wat-is-dat-versie-2018.pdf

[4] FATF rapport: Witwasrisico’s in verband met mensenhandel en mensensmokkel (2011). 

[5] Rapportage: Landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit – het LIEC (2019)